Palenie papierosów ma szeroki wpływ na cały organizm palacza i osób w jego otoczeniu. Pewne narządy są jednak zdecydowanie bardziej narażone na choroby związane z tym nałogiem. Należy do nich jama ustna. Jakie to schorzenia? Jakie bywają ich skutki i czy można im zapobiegać? Wyjaśniamy.
Spis treści
Wpływ palenia papierosów na jamę ustną
Dym tytoniowy atakuje tkanki w jamie ustnej bezpośrednio. Dlatego są one szczególnie narażone na stopniową degradację i zachorowania. Jakie są ich mechanizmy?
Osłabienie ukrwienia tkanek
Palenie papierosów może powodować zmiany chorobowe w obrębie całej jamy ustnej. Jednym z objawów u nałogowych palaczy jest zmniejszenie ukrwienia tkanek. Zawarta w papierosach nikotyna symuluje uwalnianie adrenaliny i noradrenaliny. Wpływają one na naczynia krwionośne w dziąsłach, powodując ich obkurczanie. Dochodzi też do zatykania naczyń włosowatych, czyli malutkich naczynek, transportujących krew w tkankach. Zaburzony przepływ krwi prowadzi z kolei do przewlekłych stanów zapalnych przyzębia. Upośledzone zostają ponadto mechanizmy naprawcze organizmu, przez co choroba może przebiegać bardziej intensywnie niż u osób niepalących. [1]
Pośrednio gorsze ukrwienie dziąseł pogarsza mocowanie implantów. Nikotyna obniża zdolność namnażania się osteoblastów (czyli komórek kostnych) i powstawanie kolagenu w tkankach. Na styku implant-kość powstaje tkanka włóknista, która zakłóca proces poprawnego łączenia implantu z kością. [2]
Upośledzenie funkcji gruczołów ślinowych
Palenie papierosów wpływa na zęby, ale nie tylko. Zaobserwowano, że dym tytoniowy podrażnia niewielkie gruczoły ślinowe, ulokowane na podniebieniu twardym. Nic dziwnego – to właśnie z błoną śluzową w jamie ustnej dym styka się na początku. Efektem może być tzw. podniebienie palacza. [3] Pojawiają się na nim czerwone, nierówne grudki, białe plamy i czasem owrzodzenia. Małe poparzenia podniebienia powodują, że staje się zgrubiałe. Występuje też wspomniany wyżej stan zapalny ujścia gruczołów ślinowych. [1]
Nieświeży oddech u palaczy
Przy długotrwałym paleniu tytoniu nawet prawidłowa higiena jamy ustnej nie ratuje sytuacji. Charakterystyczny dla palaczy jest nieprzyjemny zapach z ust (halitoza) – dotyczy on około 55% osób regularnie palących. Wywołują go zawarte w dymie tytoniowym lotne związki siarki [2]. Dodatkowo na mało przyjemną woń z jamy ustnej mogą wpływać choroby zębów i przyzębia, nasilane przez palenie.
Warto pamiętać, że nieświeży oddech nie tylko uprzykrza życie otoczeniu. Związany z tym jest też nieprzyjemny posmak w ustach. W efekcie palacz słabiej odczuwa smak wielu potraw i ich zapach. [1]
Przebarwienia zębów
Niektóre związki chemiczne zawarte w dymie papierosowym, takie jak aceton, ciała smołowate i cyjanowodór mają zdolność penetracji szkliwa oraz tkanki zębinowej. Na skutek tego zmienia się zabarwienie zębów. Sama nikotyna także odmienia odcień twardych tkanek zęba. Zęby palacza stają się żółtawe, ciemnożółte, a nawet czarne. [4, 5] Jak bardzo kolor uzębienia może się zmienić? Zależy to od intensywności nałogu (liczby wypalanych papierosów) i codziennej higieny jamy ustnej. Znaczenie ma również wiek osoby palącej.
Suchość gardła
Podrażnianie błony śluzowej gardła podczas wdychania dymu wywołuje uczucie suchości w ustach, ale i w gardle. Toksyczne substancje zawarte w dymie, a także jego temperatura podrażniają delikatną śluzówkę, co może prowadzić do stanów zapalnych gardła. Co więcej, osoby często palące mogą doświadczać regularnego, a z czasem – chronicznego drapania w gardle, którego ciężko jest się pozbyć. Dodatkowo nałogowe palenie zwiększa podatność na zachorowania na grypę, przeziębienie czy infekcje dróg oddechowych [6].
Kaszel palacza
U osób palących czynnie lub biernie występuje często tzw. kaszel palacza. Jest to tak naprawdę reakcja obronna organizmu na drażniące substancje, znajdujące się we wdychanym dymie. Błona śluzowa w układzie oddechowym reaguje, rozrastając się i wydzielając większe ilości śluzu. Ma to na celu pozbycie się toksycznych związków poprzez ich odkrztuszenie. Wydzielina najczęściej pojawia się rano, po obudzeniu. W dzień często jest to kaszel suchy. [7]. Ponadto dym tytoniowy podrażnia rzęskowy nabłonek w drogach oddechowych, np. w oskrzelach. [8]
Jakie choroby jamy ustnej może powodować palenie papierosów?
Wszystkie powyższe stany można traktować jako stany chorobowe – są to zaburzenia w normalnym funkcjonowaniu organizmu. Jednak palenie niesie ze sobą również dużo poważniejsze konsekwencje, do których należy ryzyko rozwoju chorób takich jak np. [1, 3, 9]:
- rak warg, języka i jamy ustnej,
- rak gardła lub krtani,
- leukoplakia (białe zmiany nabłonka jamy ustnej), mogąca rozwinąć się w nowotwór,
- próchnica zębów,
- liszajowate zmiany nabłonków, najczęściej policzków,
- parodontoza.
Choroby nie wynikają wyłącznie z miejscowego działania samego dymu. Nikotyna działa ogólnoustrojowo, również na tkanki poza układem oddechowym i jamą ustną.
Jak zadbać o zdrowie jamy ustnej?
Zgubny wpływ palenia postępuje powoli, ponieważ organizm stara się regenerować, jak tylko może. Z czasem po prostu przestaje dawać radę i pojawiają się liczne, coraz poważniejsze objawy. Lekkie przebarwienia od wewnątrz policzka mogą rozwinąć się w liszaje, owrzodzenia i w końcu nowotwór. Oczywistym sposobem na poprawę jest rzucenie palenia. To oczywiście wielkie wyzwanie, wymagające dużej determinacji.
Dla poprawy zdrowia palacze powinni szczególnie dbać o higienę jamy ustnej, są bowiem szczególnie narażeni na powstawanie kamienia nazębnego [1]. Ważne są regularne wizyty u stomatologa, który zapewne rozpozna palacza. Ponadto podczas badań u dowolnego lekarza zawsze lepiej na wszelki wypadek wspomnieć o swoim nałogu – może to pomóc w postawieniu diagnozy. Ryzyko niejednej choroby to silna motywacja, aby rzucić.
Palenie papierosów oddziałuje szczególnie silnie tam, gdzie palacz trzyma papierosa i gdzie dociera dym – na jamę ustną i drogi oddechowe. Uświadomienie sobie bardzo przykrych i nieestetycznych chorób, związanych z tym nawykiem może pomóc w jego ograniczaniu lub nawet rzuceniu. Warto sięgnąć po każdą pomoc, aby wygrać z nałogiem.
Źródła:
- [1] E. Michalak, A. Halko-Gąsior, M. Chomyszyn-Gajewska, Wpływ tytoniu na stan jamy ustnej – na podstawie piśmiennictwa. Przegląd Lekarski, Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016 r.
- [2] R. Agnihotri, S. Gaur, Implications of tobacco smokingon the oral health of older adults. Geriatr Gerontol Int. 2014; 14: 526-540.
- [3] J. Majewski, K. Bernat, J. Jarosz, Wpływ palenia tytoniu na błonę śluzową jamy ustnej, ze szczególnym uwzględnieniem leukoplakii – na podstawie piśmiennictwa. Aspekty Zdrowia i Choroby, 2017; 2(1): 19-25
- [4] M. Biały, J. Studziński i inni, Nikotynowe przebarwienia zębów u studentów stomatologii. Dent. Med. Probl, 2011, 48(3): 393-398
- [5] Jańczuk Z. (red), Stomatologia zachowawcza. Zarys kliniczny. PZWL, Warszawa 2006, 126–127.
- [6]. J. Fletcher, What causes a chronic sore throat? MedicalNewsToday, 2019 (aktualizacja: 2024), dostęp online: https://www.medicalnewstoday.com/articles/325537
- [7] lek. M. Wiercińska, Kaszel palacza. Medycyna Praktyczna (dla pacjentów), 2024 r., dostęp online: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/345352,kaszel-palacza
- [8] dr med. F. Mejza, Wpływ dymu tytoniowego na układ oddechowy. Medycyna Praktyczna (dla pacjentów), dostęp online: https://www.mp.pl/pacjent/pochp/palenie/54200,palenie-a-pluca/
- [9] Szkodliwość palenia tytoniu. Materiał opublikowany przez Ministerstwo Zdrowia, dostęp online: https://archiwum.mz.gov.pl/zdrowie-i-profilaktyka/uzaleznienia/tyton/szkodliwosc-palenia-tytoniu/
