Przy każdym zaciągnięciu się papierosem efekt jest odczuwalny niemal natychmiast. Oznacza to bardzo szybkie przenoszenie substancji aktywnych z dymu do mózgu. Odbywa się to oczywiście za pośrednictwem krwi, zatem logiczne jest, że palenie zasadniczo zmienia wyniki jej badania. W tym artykule przyglądamy się szczegółowo tej relacji: palenie a badanie krwi.
Ta płynna tkanka transportuje w organizmie tlen, składniki odżywcze, hormony, komórki odpornościowe i naprawcze, a także substancje do wydalenia na zewnątrz organizmu. Z poziomów poszczególnych substancji można bardzo wiele wywnioskować o zdrowiu i trybie życia człowieka, także o paleniu. Pobieranie próbek krwi w celu laboratoryjnej analizy to rutynowa procedura medyczna. Palenie zaburza wyniki badań, co może prowadzić do błędnych wniosków. Najzdrowiej jest pozbyć się tego czynnika przez rzucenie palenia dzięki Recigar.
Jak palenie wpływa na krew?
Substancje w dymie papierosowym mogą przenikać do krwi na zasadzie dyfuzji, jeśli cząsteczki są niewielkie. Dotyczy to m.in. tlenku węgla, amoniaku, cyjanowodoru, aldehydu octowego, tlenków azotu. Nikotyna jest dobrze rozpuszczalna w wodzie, może więc szybko przenikać do krwiobiegu przez wilgotną powierzchnię pęcherzyków płucnych. Już w ciągu kilkunastu sekund trafia do mózgu [1]. Szczególnie toksyczny jest zaś czad, który silnie wiąże się z hemoglobiną w erytrocytach, zmniejszając jej zdolność do przenoszenia tlenu. Szkodliwe są też wolne rodniki, czyli reaktywne formy tlenu, azotu i węgla. Papierosy dostarczają też rakotwórczych węglowodorów aromatycznych, nierozpuszczalnych w wodzie. [2] Z powodu ogromnego rozwinięcia powierzchniowego wnętrza płuc wchłanianie w nich niemal dowolnych substancji do krwi jest całkiem wydajne. To zła wiadomość dla każdego, kto wdycha zanieczyszczone powietrze, np. palacze tytoniu.
Parametry krwi zaburzone przez palenie
Krew zawiera dwie frakcje: morfologiczną, czyli krwinki oraz osocze. Pierwsze dzielą się na liczne typy, a podstawowe to erytrocyty, leukocyty i trombocyty (odpowiednio krwinki czerwone, białe i płytki). Wyróżnia je odmienna liczebność, aktywność, charakterystyczny wygląd komórek i ich ruchliwość – parametry możliwe do zbadania laboratoryjnie. W osoczu natomiast zawartych jest wiele tysięcy związków chemicznych potrzebnych w organizmie.
Wpływ palenia na morfologię krwi
Wieloletnie badania przeprowadzone w Danii na ponad 100 000 osobach wykazały powiązania przyczynowe między paleniem a poziomami trzech najliczniejszych frakcji leukocytów. Poza tym obserwowano wyższe poziomy trombocytów oraz erytrocytów. W dwóch pierwszych przypadkach głównym winowajcą są wolne rodniki z dymu papierosowego, które wywołują przewlekły stan zapalny – sytuacja właściwa wielu chorobom, z którymi walczą białe krwinki. W tych samych badaniach wykazano, że palacze mają wyższy poziom hemoglobiny i hematokryt. Jest to reakcja na dawkowanie sobie czadu. Skoro czyni on hemoglobinę niemal bezużyteczną, to organizm wytwarza jej większe ilości, by nie cierpieć na niedobór tlenu. [3]
Palenie a składniki osocza
Nałogowe używanie papierosów zmienia między innymi:
- Lipidogram – czyli cztery wartości, oznaczane CHOL, HDL, LDL i TG. Oznaczają one poziomy cholesterolu i tłuszczy. Ich wartości są statystycznie bardziej niekorzystne u palaczy (podwyższony LDL i obniżony HDL). Wykazano jednak znaczącą poprawę w ciągu roku abstynencji [4].
- Poziom glukozy. Udowodniono, że palacze mają wyższe ryzyko rozwoju cukrzycy. Już w stanie przedcukrzycowym po kilku papierosach występuje pewna insulinooporność, która może skutkować hiperglikemią [5].
- Markery stanów zapalnych CRP (jedno z białek ostrej fazy) oraz MDA (aldehyd dimalonowy). Oba te wskaźniki mają wyraźnie zawyżone poziomy u osób palących [6].
- Hormony – nikotyna powoduje podniesienie poziomu kortyzolu – hormonu stresu. Długotrwałe narażenie na duże jego ilości sprzyja nadciśnieniu i problemom psychicznym [7].
- Metabolity nikotyny w krwi. W badaniach krwi wychodzi nie nikotyna, ale kotynina – jedna z jej pochodnych, której poziom utrzymuje się przez kilkanaście godzin. Jej pomiary są zlecane w ramach niektórych terapii antynikotynowych oraz badań naukowych.
Przygotowanie do badania krwi
Aby otrzymać wiarygodne wyniki, muszą być one porównywalne z pewnymi normami. Oznacza to, że do pobierania krwi należy podchodzić w odpowiednim stanie. Zazwyczaj zaleca się być na czczo, a zatem – rano. Lepiej także unikać znacznego wysiłku, a przed samym pobraniem krótką chwilę odpocząć, uspokoić się. Dla sprawnego wkłucia się lepiej, aby żyły były dobrze widoczne. Dlatego dobrze jest wypić nieco wody. Ogólnie jednak nie należy zmieniać swoich codziennych zachowań, aby wyniki były do nich adekwatne. Dlatego kwestia zachowania przed badaniem krwi budzi co nieco wątpliwości. W ich sprawie można poradzić się zawczasu lekarza, który zleca wykonanie badań.
Praktyczne wskazówki dla palaczy
Co do palenia, zaleca się abstynencję przez ok. 8-10 godzin przed pobraniem. Oczywiście, w żadnym wypadku nie należy ukrywać nałogu przed personelem medycznym. Osoby palące bardzo dużo prawdopodobnie powinny nie zmieniać nawyków tylko po to, aby ten jeden raz badania wyszły inaczej. Zamiast tego lepiej podjąć walkę z uzależnieniem, aby poprawić je na stałe.
Źródła:
- [1] N. L. Benowitz, J. Hukkanen, P. Jacob, Nicotine chemistry, metabolism, kinetics and biomarkers. Handb Exp Pharmacol, 2009, (192):29-60
- [2] E. Florek, Skład chemiczny i kancerogenny dymu tytoniowego. Alkoholizm i Narkomania 3/36/99, 333-347
- [3] K. M. Pedersen, Y. Çolak, C. Ellervik et al., Smoking and Increased White and Red Blood Cells: A Mendelian Randomization Approach in the Copenhagen General Population Study. Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular Biology, 2019, Vol. 39, No 5, 965-977
- [4] A. D. Gepner, M. E. Piper, H. M. Johnson et al., Effects of smoking and smoking cessation on lipids and lipoproteins: outcomes from a randomized clinical trial. Am Heart J., 2011, Jan;161(1):145-51
- [5] R. Aarsand, B. Hemmingsen, L. Soweid et al., Tobacco and diabetes: WHO tobacco knowledge summaries. WHO, 10.11.2023. Dostęp online: https://www.who.int/publications/i/item/9789240084179
- [6] P. Fathima Fazna, K. P. Kalyanikutty, Effect of cigarette smoking on lipid profile, high sensitivity c-reactive protein, and malondialdehyde. National Journal of Physiology, Pharmacy and Pharmacology, 2024, 14 (7), 1447-1453
- [7] J. A. Wong, W. B. Pickworth, A. J. Waters et al., Cortisol levels decrease after acute tobacco abstinence in regular smokers. Hum Psychopharmacol. 2014 Mar;29(2):152-62
