Czemu rzucanie palenia jest takie trudne?
Każdego roku w Polsce setki tysięcy osób podejmują próbę zerwania z nałogiem tytoniowym. Ogromnej większości z nich się to nie udaje, a przynajmniej nie za pierwszym razem. Uzależnienie od nikotyny jest tak silne, ponieważ działa w dwojaki sposób – poprzez procesy fizjologiczne i psychologiczne.
Uzależnienie fizyczne polega na organicznej, fizjologicznej zależności. Nikotyna pobudza naturalnie występujące w mózgu receptory, które niejako „przyzwyczajają się” do ciągłego pobudzenia. Wykształca się nowa równowaga biochemiczna, w której nikotyna działa jako substancja stabilizująca pracę mózgu. Bez niej równowaga zostaje zaburzona, receptory nikotynowe nie wysyłają odpowiednio silnych sygnałów i pojawia się wiele negatywnych objawów zwanych syndromem odstawienia. Syndrom odstawienia wiąże się z zaburzeniami nastroju, drażliwością, zaburzeniami koncentracji i uwagi i wieloma innymi efektami psychicznymi, jak i fizycznymi, głównie ze strony układu krążenia i oddechowego.
Drugim elementem nałogu tytoniowego jest uzależnienie psychiczne. Związane jest ono częściowo z fizycznym działaniem nikotyny na tzw. układ nagrody w mózgu, ale w dużej mierze również z wykształceniem nawyków poprzez procesy znane w psychologii jako warunkowanie. W uproszczeniu można powiedzieć, że palacz (nieświadomie i automatycznie) uczy się, że pewne sytuacje, widoki, zapachy i inne bodźce wiążą się z paleniem. Napotkanie takiego bodźca wyzwala więc automatyczną reakcję w postaci sięgnięcia po papierosa. Takim bodźcem dla wielu osób jest zapach kawy o poranku, przekroczenie progu domu czy przerwa w pracy. Palenie staje się więc swojego rodzaju odruchem, który nie podlega świadomej kontroli.
Połączenie dwóch rodzajów uzależnienia – fizycznego i psychicznego – sprawia, że nałóg nikotynowy niezwykle trudno pokonać, szczególnie bez pomocy z zewnątrz. Aby zwiększyć szanse na trwałe wyjście z zależności, należy działać dwutorowo. Z jednej strony należy odzwyczaić organizm od fizycznego działania nikotyny, z drugiej trzeba systematycznie, świadomie i odpowiedzialnie podejść do identyfikowania i eliminowania automatycznych nawyków związanych z paleniem.
Przerwanie abstynencji powinno być zatem traktowane jako ważna lekcja, a podjęcie kolejnej próby rzucenia palenia powinno nastąpić jak najszybciej.
