Uzależnienie od nikotyny jest chorobą przewlekłą, która przebiega w cyklach remisji, kiedy zachowana jest abstynencja, i nawrotów, czyli okresów, w których się pali. Taki charakter nałogu sprawia, że bardzo trudno całkowicie z nim zerwać i niewielu osobom udaje się to już przy pierwszej próbie. Pomoc profesjonalistów – lekarza i psychologa – może znacznie zwiększyć szansę na wyjście z nałogu.
Spis treści
Rola lekarza w rzucaniu palenia
Lekarz odgrywa istotną rolę na każdym etapie zrywania z nałogiem nikotynowym. Diagnoza stanu zdrowia i zmian, jakie zaszły w organizmie w wyniku palenia, może stanowić silną motywację do podjęcia próby zerwania z nałogiem. Wielu palaczy postanawia rzucić palenie ze względów zdrowotnych i konkretne informacje na temat ich stanu medycznego są tu niezwykle ważne.
Lekarz pomoże też monitorować powrót do zdrowia. Regularna informacja zwrotna o pozytywnych skutkach abstynencji nikotynowej pozwala podtrzymać motywację. Pozytywne zmiany w organizmie, powrót do sprawności i dobrej kondycji to wartościowe nagrody dla osoby rzucającej palenie.
Jednak główną rolą lekarza w rzucaniu palenia jest zaproponowanie odpowiedniej terapii lekami.
Farmakoterapia w walce z uzależnieniem od nikotyny
Istnieje wiele leków, które pomagają zerwać z nałogiem. Takie środki, jak wareniklina, cytyzyna czy bupropion umożliwiają redukcję objawów odstawienia nikotyny i skuteczną walkę z głodem nikotynowym. Lekarz pomoże dobrać najlepsze leki dla konkretnej osoby.
Nikotynowa terapia zastępcza polega na zastosowaniu samej nikotyny do walki z nałogiem. Substancja podawana jest w formie plastrów, gum, pastylek czy aerozoli. Dokładnie odmierzona dawka nikotyny i forma podania inna niż palenie pozwala na rezygnację z papierosów bez odczuwania głodu i objawów odstawienia. Stopniowe zmniejszanie dawki przyjmowanej nikotyny umożliwia odzwyczajenie organizmu od tej substancji.
Lekarz nadzorujący przebieg terapii zastępczej pomoże dopasować dawki i tempo redukcji, aby jak najskuteczniej zwalczyć negatywne efekty abstynencji, a jednocześnie możliwie szybko doprowadzić do zmniejszenia, a ostatecznie całkowitej eliminacji zależności.
Rola psychologa w walce z nikotynizmem
Uzależnienie od nikotyny poza swoim aspektem fizjologicznym ma też komponent psychiczny. Palacze wykształcają liczne rytuały i automatyczne nawyki związane z paleniem. W ich eliminacji pomoże psycholog.
Interwencja psychologiczna, podobnie jak lekarska, ma też wartość motywacyjną. Psycholog pomoże ustalić indywidualne priorytety i zidentyfikować najważniejsze dla danej osoby argumenty na rzecz zerwania z nałogiem. Odegra również istotną rolę w podtrzymaniu motywacji do zmiany i pomoże w trudnych chwilach, również w przypadku przerwania abstynencji.
Kluczowym aspektem rzucania palenia jest jednak eliminacja zachowań nawykowych. Nawyki są automatycznymi, nieświadomymi reakcjami organizmu na określone bodźce. Psycholog pomoże zidentyfikować te automatyzmy, mechanizm ich powstawania i podtrzymywania. Dzięki temu palacz uzyskuje cenny wgląd w przyczyny utrzymywania się nałogu.
Kolejnym krokiem po rozpoznaniu mechanizmów nawykowych będzie ich modyfikacja. Z pomocą profesjonalisty, przy zastosowaniu sprawdzonych metod terapeutycznych, zmiana ta będzie o wiele łatwiejsza.
Eliminacja nawyków – terapia behawioralna i poznawczo-behawioralna
Psycholog może zaproponować konkretny plan zmiany nawyków oparty o psychologiczne modele zachowania ludzi. Najskuteczniejsze będą tu metody z zakresu psychologii behawioralnej i poznawczo-behawioralnej.
Ich kluczowym aspektem jest rozpoznanie zachowania nawykowego i czynników je wyzwalających. Przez monitorowanie własnego zachowania palacz uzyskuje wgląd we własne reakcje. Następnie psycholog może zaproponować program kar i nagród wywodzący się z teorii behawioralnych, który pomoże odzyskać kontrolę nad zachowaniem.
O ile w modelu behawioralnym nacisk kładzie się wyłącznie na zachowanie i jego zmianę, o tyle modele poznawczo-behawioralne poświęcają znacznie więcej uwagi psychologicznym procesom związanym z paleniem.
W modelu poznawczo-behawioralnym zakłada się, że zachowanie warunkowane jest przez tzw. schematy poznawcze – są to pewne systemy przekonań, wartości, odczuć i zachowań związanych z paleniem. Psycholog pomaga zrozumieć, dlaczego palacz sięga po papierosa, jakie wewnętrzne potrzeby tym spełnia i z jakimi emocjami się to wiąże.
Następnie przechodzi się do modyfikacji schematów poznawczych – przewartościowanie zachowań związanych z paleniem buduje motywację do zmiany, a zastosowanie elementów terapii behawioralnej wspomaga zmianę zachowania. Palacz skupia się nie na tym, co daje mu palenie, ale na korzyściach płynących z jego zaprzestania.
Zarówno w modelu behawioralnym, jak i poznawczo-behawioralnym stosuje się specjalistyczne techniki i narzędzia. Profesjonalista pomoże dopasować je do konkretnej osoby. Oczywiście można wdrożyć elementy tych terapii samodzielnie, jednak bez nadzoru specjalisty jest to znacznie trudniejsze.
Kompleksowa terapia z udziałem lekarza i psychologa
Zarówno terapia farmakologiczna, jak i psychologiczna zwiększa szanse na udane wyjście z nałogu. Jednak najskuteczniejsze są interwencje łączone. Lekarz pomoże w walce z uzależnieniem fizycznym, a psycholog z psychicznym.
Kompleksowe podejście do problemu nikotynizmu zapewnia największą szansę na trwałą abstynencję, dlatego warto skorzystać ze specjalistycznej pomocy już przy pierwszej próbie rzucania palenia.
