Osteoporoza to choroba o skomplikowanej etiologii. Choć za jej występowanie nie można w pełni winić jedynie palenia papierosów, to jednak negatywny wpływ palenia papierosów na układ kostny jest od dawna znany i nie może być pomijany, zwłaszcza że palacz ma aż o 60% większe ryzyko zachorowania na tę chorobę niż osoba niepaląca.
Czym jest osteoporoza i co ją powoduje?
Osteoporoza to choroba układu szkieletowego człowieka, do której przylgnął przydomek „cichego złodzieja kości”. Nic dziwnego, początkowo nie daje żadnych objawów, a pacjent, który się nie bada, dowiaduje się o niej w zaawansowanym stadium.
W jej przebiegu dochodzi do stopniowego obniżenia masy kostnej, spadku mineralnej gęstości kości, a także osłabienia struktury przestrzennej kości. Prowadzi to do poważnych powikłań, zwłaszcza złamań tzw. niskoenergetycznych, czyli pojawiającej się w sytuacjach nienaturalnych, gdy zadziałała niewielka siła, która nie powinna doprowadzić do złamania, np. kichnięcie, upadek z pozycji stojącej.
Wskazać należy na osteoporozę pierwotną – konsekwencję procesów starzenia, a także osteoporozę wtórną, która jest efektem działania innych czynników, w tym:
- zaburzeń hormonalnych, np. w okresie menopauzy,
- zaburzeń wchłaniania wapnia, np. w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna, celiakii,
- długotrwałego przyjmowania leków, np. glikokortykosteroidów, immunosupresyjnych,
- chorób układowych, np. reumatoidalnego zapalenia stawów.
Nie można zapomnieć o wpływie genetyki oraz płci na tę chorobę.
Na rozwój osteoporozy wpływ mają także czynniki związane z prowadzonym stylem życia – w tym używki, m.in. papierosy. Zresztą palenie skutkuje również nie tylko poważnym osłabieniem kości, ale też zębów, co może przełożyć się na ich wypadanie oraz pojawienie się paradontozy.
Osteoporoza skutkuje:
- istotnym obniżeniem wzrostu,
- częstymi złamaniami,
- zmianami w strukturze kości,
- zmianami w budowie ciała i zniekształceniem sylwetki, np. garb wdowi,
- bólami karku, brzucha, zaparciami,
- zaburzeniami równowagi,
- pogorszeniem sprawności.
Te dolegliwości wpływają na nastrój, niejednokrotnie go obniżając. Tym samym, osteoporoza – mimo że jest jedynie chorobą kości – oddziałuje na cały organizm.
Jak palenie wpływa na kości?
Naiwnością byłoby zastanawiać się, czy palenie papierosów spowalnia rozwój osteoporozy, w sytuacji, gdy papierosy nie zawierają żadnych wartościowych składników odżywczych, a wręcz przeciwnie – toksyny, które doprowadzają do ogólnego zatrucia organizmu i jego powolnego wyniszczania. Dlatego palenie to przyzwolenie na rozwój wielu chorób, w tym osteoporozy. Zresztą istnieje ścisły związek między osteoporozą a paleniem papierosów. Jaki?
Mechanizmy działania
Oto kilka istotnych spostrzeżeń potwierdzających, że papierosy osłabiają kości. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na poniższe korelacje palenie a masy kostnej. Związki obecne w papierosach wpływają na mineralną gęstość kości. Toksyny w dymie zaburzają metabolizm kostny, wchłanianie wapnia i obniżają poziom estrogenów u kobiet, które są bardziej niż mężczyźni, narażone na rozwój tej choroby.
Jak wskazuje Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, w organizmach palaczy syntetyzowane są duże ilości specyficznych białek S100A8 i S100A9, które zwiększają produkcję komórek kościogubnych, nazywanych osteoklastami [1].
Dodatkowo, wedle wskazań NCEŻ tytoń może także blokować przepływ krwi do kości, przez co stają się mniej odżywione. To przekłada się na stopniową utratę masy tkanki kostnej.
Dane naukowe
Czy badania dowiodły, że palenie wpływa na utratę masy kostnej, a w konsekwencji na rozwój osteoporozy? Jak wskazuje, E. Krall i inni badacze, palenie tytoniu zmniejsza mineralną gęstość kości u kobiet i mężczyzn w podeszłym wieku, powyżej 65 roku życia [2].
Ponadto, wystarczy wypalenie jednej paczki dziennie, by ryzyko osteoporozy zwiększyć o 60% [3] – wskazują A. Gryko i Kopiczko. Jeżeli więc ktoś stwierdziłby, iż palenie papierosów spowalnia rozwój osteoporozy, najpewniej nie zapoznał się z najnowszymi danymi.
Kto jest najbardziej narażony?
Ryzyko osteoporozy mają przede wszystkim osoby z deficytem wapnia, kobiety po menopauzie, a także palacze. Wpływ na pojawienie się choroby mają też niedobory białka w diecie, osoby długo unieruchomione [4] – palenie papierosów sprzyja zmniejszonej podaży kalorii w diecie, a także niepodejmowaniu aktywności fizycznych, co pośrednio również wiąże się z zachorowaniem.
Można posłużyć się tu obrazowym stwierdzeniem dostępnym w jednym z poradników dla palaczy autorstwa dra n. med. Rafała Plebańskiego – otóż być może nie każdy palacz będzie miał raka płuc, ale praktycznie każdy osteoporozę.
Jak chronić kości i rzucić palenie?
Rzucenie palenia to jeden z elementów profilaktyki osteoporozy. Rezygnacja z tej używki to sposób na ogólną poprawę stanu zdrowia, z uwzględnieniem kości. Oczywiście, dla osoby, która od lat pali, ale jest już na tyle świadoma, by wiedzieć, że nałóg nikomu nie służy, odstawienie używki może stanowić wyzwanie.
W podejmowaniu takich trudnych zadań i kreowaniu dyscypliny pomagają tabletki Recigar, które obniżają głód nikotynowy i wspierają w ten sposób walkę z nałogiem. Rzucenie palenia to proces długotrwały, wymagający stopniowych działań, dlatego zamiast zmieniać swoje życie z dnia na dzień, lepiej dać sobie więcej czasu, by rezultaty były długoterminowe i nie zniechęcić się przy pierwszym niepowodzeniu.
Dieta i aktywność
Nie powinno stanowić żadnego zaskoczenia, że najlepszą profilaktyką osteoporozy jest postawienie na zdrowy styl życia, tj. na:
- regularną aktywność fizyczną,
- wyeliminowanie używek, w tym papierosów,
- sięganie po produkty wspierające tkankę kostną, tj. wapń obecny m.in. w nabiale, ale także po witaminę D,
- spacery, które dostarczą witaminy D ze słońca.
Zdrowe kości to nie tylko dobre geny, ale także odpowiedzialne podejście do swojego zdrowia i zrównoważony styl życia. Z wiekiem nie da się uniknąć spadku gęstości kości, ale można ten proces odroczyć w czasie poprzez zdrowe nawyki, a także rezygnację z używek, w tym papierosów – w przypadku walki z uzależnieniem pomocne są środki wyciszające głód nikotynowy i objawy odstawienne Recigar.
Jednocześnie ryzyko osteoporozy u palaczy jest znaczne, ale może być bagatelizowane, ponieważ choroba rozwija się bezgłośnie i dopiero jej skutki ujawniają się w zaawansowanym stadium, podobnie jak nikotynizm, którego konsekwencje widoczne są często po wielu latach – jedno i drugie powoli wyniszcza organizm.
Źródła:
- [1] https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/palenie-papierosow-a-zdrowie-kosci/
- [2] Krall E A, Dawson-Hughes B. Smoking increases bone loss and decreases intestinal calcium absorption. J Bone Miner Res. 1999; 14: 215-220.
- [3] A. Kopiczko, K. Gryko, M. Łopuszańska-Dawid, Bone mineral density, hand grip strength, smoking status and physical activity in Polish young men, „HOMO – Journal of Comparative Human Biology” 2018, s. 209–221.
- [3] Tkaczuk-Włach, Joanna, Małgorzata Sobstyl, and Grzegorz Jakiel. 2010. „Osteoporoza – obraz kliniczny, czynniki ryzyka i diagnostyka”. Menopause Review/Przegląd Menopauzalny 9 (2): 113-117.
