Jakie badania profilaktyczne powinien wykonać palacz?

Walka z paleniem papierosów to jedno z największych wyzwań zdrowotnych na świecie. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) rocznie ok. 8 milionów ludzi na całym świecie umiera z powodu palenia. Wielu tym zgonom można by zapobiec nie tylko poprzez powstrzymanie się od palenia, ale także przez wykonywanie odpowiednich badań profilaktycznych przez osoby palące.

Wstęp

Wykonywanie badań profilaktycznych często porównuje się do przeglądu samochodu. Powinny być robione regularnie, by mieć pewność, że stan naszego zdrowia, podobnie jak stan techniczny pojazdu, nie wymaga pilnej interwencji. Szczególną uwagę na profilaktykę muszą zwracać osoby, które z różnych przyczyn są narażone na większe ryzyko występowania niektórych chorób. Należą do nich także palacze. Jakie badania profilaktyczne powinien wykonać palacz?

Negatywne skutki palenia dla całego organizmu

Badania naukowe prowadzone od dziesięcioleci donoszą o kolejnych negatywnych skutkach palenia. Jak jednak informuje sir Richard Doll z Uniwersytetu w Oxfordzie, do lat 50. XX w. doniesienia te powszechnie ignorowano. To właśnie ów profesor był jednym z pierwszych badaczy, którzy udowadniali korelację pomiędzy paleniem tytoniu a zwiększonym ryzykiem zachorowania na nowotwory . W pracy badawczej „Smoking and Increased White and Red Blood Cells” zawarto informacje o tym, jakie schorzenia mogą być skutkiem negatywnego wpływu palenia. Jej autorzy wymieniają m.in.:

• przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP);
• raka płuc;
• raka pęcherza moczowego;
• choroby układu krążenia;
• cukrzycę typu 2.

Mając na uwadze to, że efekty nałogu dotykają w zasadzie całego organizmu, palacz powinien przechodzić kompleksowe badania.

Badania układu oddechowego

Dym tytoniowy wnika bezpośrednio do płuc osób palących, co sprawia, że to właśnie układ oddechowy jest jednym z najbardziej narażonych na negatywne skutki palenia.

Jednym z podstawowych badań diagnostycznych układu oddechowego, a tym samym kluczowym badaniem dla osób palących, jest badanie radiologiczne klatki piersiowej (RTG klatki piersiowej). Pozwala ono wykryć m.in. zmiany w miąższu płuc, stany zapalne lub zmiany ogniskowe, mogące świadczyć o rozwijającym się nowotworze. Wyniki badań prowadzonych przez zespół badaczy: J. Kirchner, J. P. Goltz, F. Lorenz, A. Obermann, E. M. Kirchner, R. Kickuth, wskazują na to, że u palaczy można w ten sposób wykryć m.in. stany zapalne oskrzeli czy też rozedmę płuc. Tego rodzaju zmiany występowały u ponad połowy przebadanych przez nich palaczy.

Badania układu krążenia

Rentgen klatki piersiowej jest także jednym z pierwszych badań, które pozwalają wstępnie określić stan serca i układu krążenia. To kolejny z istotnych układów organizmu, który z powodu palenia narażony jest na różne schorzenia. Dlatego aktywnym i byłym palaczom zaleca się także regularne wykonywanie badań układu krążenia. Obok wspomnianego RTG podstawowym i bardziej ukierunkowanym na ocenę pracy serca jest badanie EKG.

Niektóre z badań oceniających pracę serca można wykonać samodzielnie, pod warunkiem że ma się w domu odpowiednie urządzenie, np. ciśnieniomierz czy pulsoksymetr. Należy jednak pamiętać o tym, że „domowy” pulsoksymetr może dawać u palaczy zafałszowane wskazania. Dr John Moyle wykazał, że w przypadku palaczy konieczne jest korzystanie ze specjalnych pulsometrów, mierzących faktyczny poziom wysycenia tlenem, które nie dodają do wyniku pomiaru stężenia karboksyhemoglobiny.

Inne badania

Wśród jeszcze innych badań zalecanych palaczom są także np. badania krwi. Na podstawie analizy wyników takich badań P. Mamoshina, K. Kochetov i F. Cortese wykazali, że u palaczy oznaczany w ten sposób wiek biologiczny często jest znacznie wyższy niż w rzeczywistości. Jako że palenie stanowi także jedną z przyczyn miażdżycy, zwłaszcza osoby z długotrwałym nałogiem powinny wykonać USG tętnic szyjnych i tętnic kończyn dolnych. Autorzy artykułu „Smoking and Body Fat Mass in Relation to Bone Mineral Density and Hip Fracture: The Hordaland Health Study” wykazali, że palenie ma wpływ na gęstość kości, w związku z czym densytometria to kolejne badanie profilaktyczne zalecane palaczom. Pozwala ono na wykrycie osteoporozy.

Co istotne, wspomniane badania profilaktyczne powinny być wykonywane zarówno przez aktywnych palaczy, jak i byłych palaczy, a także osoby szczególnie narażone na częste przebywanie w dymie tytoniowym (tzw. bierne palenie). Według wspomnianych w niniejszym artykule statystyk WHO około 1,2 mln zgonów z powodu palenia dotyczy osób, które nie są już lub nie były wcale aktywnymi palaczami. Wykonywanie badań profilaktycznych (oprócz rzucenia palenia oczywiście) jest jedną z najlepszych rzeczy, jaką możemy zrobić dla swojego organizmu.

Bibliografia:

1. Doll, Risk from tobacco and potentials for health gain, (w;) The International Journal of Tuberculosis and Lung Disease, 1999 Feb; 3 (2).
2. Kirchner et al., The “dirty chest” — correlations between chest radiography, multislice CT and tobacco burden (w:) The British Journal of Radiology, 2012 Apr; 85(1012): 339–345.
3. Mamoshina et al., Blood Biochemistry Analysis to Detect Smoking Status and Quantify Accelerated Aging in Smokers, Sci Rep 9, 142 (2019).
4. Moyle, Pulse oximetry gives artificially high readings in presence of carboxyhaemoglobin, (w:) BMJ 2021;373:n1103.
5. Øyen et al., Smoking and Body Fat Mass in Relation to Bone Mineral Density and Hip Fracture: The Hordaland Health Study, (w:) PLOS ONE 9(6): e101335.
6. M. Pedersen et. al., Smoking and Increased White and Red Blood Cells (w:) Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular Biology. 2019;39:965–977.
7. Saha P. Sibu et. al., Cigarette smoke and adverse health effects: An overview of research trends and future needs (w:) International Journal of Angiology, 2007 Autumn; 16(3): 77–83.
8. Sill, The Effects of Smoking on Pulmonary Function Testing, (w:) CHEST World Congress 2016 Annual Meeting Abstracts, Volume 149, Issue 4, Supplement.
9. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/tobacco, dostęp 04.06.2022 r.