Aby zwyciężyć z nałogiem tytoniowym, potrzebna jest determinacja oparta na solidnych podstawach. Każda osoba postrzega swój nałóg indywidualnie, różne są także podejścia do rzucania. Bardzo ważna jest więc osobista motywacja. W tym artykule przedstawiamy jej znaczenie oraz najczęściej spotykane powody, dla których warto rzucić palenie.
Spis treści
Co motywuje do rzucenia palenia?
Motywy, stojące za chęcią rzucenia palenia, można podzielić na kilka grup. Oczywiście nie muszą one występować wszystkie jednocześnie. Zazwyczaj jednak w jakiś sposób łączą się ze sobą i obejmują kilka aspektów [2]. Wiele osób ma motywy nieuświadomione, a dopiero praca terapeutyczna (np. w nurcie poznawczo-behawioralnym) pozwala je odkryć. Zakłada ona bowiem, że zachowania to wynik myślenia o określonym zdarzeniu (w tym przypadku – o nałogu i perspektywie jego rzucenia) [3]. Jakie są najczęstsze motywacje do odstawienia palenia?
Motywy zdrowotne a edukacja zdrowotna
Liczne programy i kampanie antynikotynowe organizowane lokalnie i ogólnokrajowo zwiększają świadomość na temat szkodliwości palenia. Człowiek, zdając sobie sprawę z tego, jaki wpływ mają nikotyna i dym na jego organizm, zyskuje często motywację do abstynencji. Już sama świadomość, że palenie skraca życie średnio o 10 lat [4], może pomóc. Dodatkowo zdarza się, iż pacjent podczas rutynowych badań dowiaduje się o schorzeniu związanym z paleniem. Podawane przez pacjentów motywy, przyczyniające się do zerwania z nałogiem i wymieniane przez polskich badaczy z Torunia oraz Białegostoku [2], to:
- nadciśnienie tętnicze,
- choroby i podrażnienia gardła z powodu palenia, np. przewlekły stan zapalny gardła,
- ryzyko zapadnięcia na poważną chorobę (np. nowotwór).
Dodatkowo u kobiet częstym wyzwalaczem do odstawienia papierosów była stwierdzona ciąża. Są też pacjenci, którzy rzucili palenie po przebyciu zawału mięśnia sercowego [4]. U niektórych pomogła samoobserwacja i zauważenie większej skłonności do męczenia się czy pogorszenia wyglądu [6].
Motywy ekologiczne
Polscy naukowcy przeprowadzili analizę wśród studentów uczelni w Białymstoku. Jednym z celów było sprawdzenie, jakie czynniki zdaniem badanych osób wpływają na popularność alternatywnych form palenia (np. e-papierosy, podgrzewacze tytoniu, woreczki nikotynowe). Z badań wynika, że młodzi ludzie postrzegają niekiedy takie formy jako mniej szkodliwe i zanieczyszczające powietrze [5]. Ponadto niebiodegradowalne niedopałki papierosów to najpowszechniejszy na świecie typ śmieci: powstaje ich ok. 4,5 biliona sztuk rocznie! Zatem stopniowe likwidowanie palenia pozytywnie wpływa na środowisko.
Motywy społeczne i obyczajowe a rzucanie palenia
Niekiedy zachowania prozdrowotne to efekt bezpośredniego wpływu z zewnątrz. Zdarza się, że dana osoba chce odstawić papierosy pod wpływem namowy ze strony rodziny (małżonka, rodzeństwa).
Nie bez znaczenia pozostaje też ogólna moda na zdrowy tryb życia. Naturalnym jest również to, że człowiek chce być dobrze postrzegany przez innych, a zatem często kreuje swój obraz.
Wreszcie pozostaje też świadomość braku zaufania do systemu opieki zdrowotnej w danym kraju i dostępu do leczenia. [6] Do motywów społecznych można zaliczyć też zorganizowane grupy wsparcia. Uczestnicy motywują się wzajemnie w tym, aby podtrzymać swoje cele dotyczące zaprzestania palenia.
Silną motywacją do odstawienia papierosów bywa też wstyd. Odkąd obowiązuje zakaz palenia, dużo trudniej znaleźć miejsce, gdzie można bez obaw zapalić. [8]
Motywy ekonomiczne – koszty palenia
Statystyka wskazuje jednoznacznie: palenie papierosów w Polsce jest coraz droższe. Przeciętne koszty tego nałogu rosną wyraźnie szybciej niż zarobki w naszym kraju. Na początku 2025 r. przeciętna cena paczki wynosi 17-18 zł [9]. Aby zniechęcać do palenia, sejm co jakiś czas podnosi akcyzę na wyroby tytoniowe. Jest to uzasadnione finansowo. Budżet państwa ponosi bowiem koszty leczenia chorób, powodowanych przez tę używkę. Pod koniec 2024 r. przyjęto ustawę, która przewiduje podnoszenie akcyzy w latach 2025-27 kolejno o 25%, 20% i 15%. Prognozowana średnia cena w 2027 r. to aż 26,54 zł za paczkę [10]. Uświadomienie sobie skali oszczędności po rzuceniu może bardzo pomóc w walce z nałogiem.
Motywy zawodowe – kłopoty z paleniem w pracy
Zakaz palenia w miejscach publicznych dotyczy także miejsc pracy. Pracownicy mogą swobodnie zapalić w zasadzie tylko podczas przerwy, na świeżym powietrzu albo w firmowej palarni. Takie pomieszczenia spotyka się jednak coraz rzadziej, co więcej – nie można już wysuwać roszczeń prawnych, by zobowiązać pracodawcę do jego utworzenia [7]. Dla dobra wizerunku firmy niejeden zarząd całkowicie zakazuje palenia na terenie zakładu – chodzi o promowanie zdrowego trybu życia. Jeżeli nałogowiec odczuwa głód nikotynowy co 2-3 godziny, praca w takim miejscu jest w zasadzie niemożliwa bez regularnych przerw albo ciągłego poddenerwowania.
Ustawy związane z ograniczeniem palenia
W ostatnich kilkunastu-kilkudziesięciu latach wiele krajów ustanowiło ograniczenia w kwestii palenia papierosów. Prowadzone są kampanie zdrowotne na temat szkodliwości tytoniu. Uchwalane zostają też polityki kontroli palenia wśród ludzi. Ważnym elementem działań jest zakaz reklamowania wyrobów tytoniowych i palenia w miejscach publicznych. Ma to na celu uchronienie większej grupy osób od negatywnych skutków czynnego i biernego wdychania dymu papierosowego. [2]
Jak wzmocnić swoją motywację do rzucenia palenia?
Podobnie jak w innych przedsięwzięciach, motywacja jest inicjatorem odstawienia palenia papierosów [1]. Bez wewnętrznego przekonania o tym, że chce się zmienić swój styl życia, nie ma mowy o sukcesie.
Każdy powód jest dobry, aby przestać palić. Każdy palacz jest jednak inny i dlatego warto do zagadnienia podejść indywidualnie, szukając własnego celu w procesie rzucania. Wiele spośród wymienionych motywacji jest formułowanych negatywnie: mówi się o zagrożeniach, problemach. Może to powodować lęk, który nie pomaga podczas zmagań z nałogiem. Lepiej jest uświadamiać sobie korzyści z niepalenia: zdrowie, oszczędności, większą swobodę [5]. Długofalowe zyski praktycznie w każdym przypadku przeważają nad nieprzyjemnościami w procesie rzucania. Konkluzja jest jedna: warto walczyć, warto zerwać z papierosem!
Źródła:
- [1] dr n. farm. Malwina Lachowicz, Uzależnienie od papierosów. Jak zwiększyć szanse na pokonanie nałogu? Aptekarz Polski, 164 (142e), 04.2020, s. 35-42
- [2] K. Buczkowski, L. Marcinowicz, S. Czachowski, E. Piszczek, Motivations toward smoking cessation, reasons for relapse, and modes of quitting: results from a qualitative study among former and current smokers. Patient Prefer Adherence, 2014, 8,: 1353-1363
- [3] R. Modrzyński, Pokonać uzależnienie. Praktyczne umiejętności dla osób zmagających się z uzależnieniem na podstawie terapii poznawczo-behawioralnej. Wyd. Difin, Warszawa 2024.
- [4] G. Kardas, A. Daszyńska-Kardas, M. Marynowski i inni, Uzależnienie od papierosów i możliwości zwalczania nałogu tytoniowego. Pneumologia Polska, 2020, 1(2): 93-101.
- [5] J. Życińska, O rzuceniu palenia inaczej. Podręcznik dla osób, które pragną rzucić palenie, i dla tych, które chcą im w tym pomóc. Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2001
- [6] K. Puchalski. Działania prozdrowotne i ich motywy w świadomości pracowników średnich i dużych przedsiębiorstw. Medycyna Pracy, 2004, 55(3), s. 233-242.
- [7] Rafał Rodzeń, Poradnik Przedsiębiorcy. Miejsce dla palących pracowników – czy to obowiązek pracodawcy? 14.08.2024. Dostęp online: https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/-miejsce-dla-palacych-pracownikow-czy-to-obowiazek-pracodawcy
- [8] mgr M. Cedzyńska – Kierownik Poradni Pomocy Palącym, 17 powodów na 17 listopada, dla których warto rzucić palenie…, Dostęp online: https://planujedlugiezycie.pl/aktualnosci/17-powodow-na-17-listopada-dla-ktorych-warto-rzucic-palenie/
- [9] WP Finanse. Sejm podjął decyzję. Tyle będzie kosztowała paczka papierosów. 18.102024. Dostęp online: https://finanse.wp.pl/sejm-podjal-decyzje-tyle-bedzie-kosztowala-paczka-papierosow-7082986873592416a
- [10] WP Finanse. Cena papierosów. Oto jak wzrosła od wejścia Polski do UE. 11.10.2024. Dostęp online: https://finanse.wp.pl/cena-papierosow-oto-jak-wzrosla-od-wejscia-polski-do-ue-7080495826508384a
