Co do tego nie ma żadnych wątpliwości: palenie papierosów jest szkodliwe. Dym tytoniowy zawiera około 40 substancji o działaniu rakotwórczym i oddziałuje nie tylko na układ oddechowy, ale na cały organizm. Mózg jest jednym z tych narządów, na którym długotrwałe palenie papierosów również odciska piętno. Sprawdź, jakie negatywne konsekwencje pociąga za sobą stosowanie tych używek.

Nikotyna obecna w wyrobach tytoniowych to substancja psychoaktywna, która szczególnie silnie wpływa na mózg. U osób uzależnionych od palenia mówimy o dwóch mechanizmach rozwoju nałogu: psychicznym oraz fizycznym. Nikotyna działa na neurony w jednym z obszarów mózgu i stymuluje wydzielanie dopaminy. To właśnie ten neuroprzekaźnik odpowiada za uczucie przyjemności, zmniejszenie lęku i napięcia oraz obniżenie apetytu. Zależność fizyczna jest właściwie skutkiem szeregu zmian w ośrodkowym układzie nerwowym. Z ich powodu trudno jest zerwać z nałogiem, ponieważ te zmiany są kompensowane właśnie poprzez przyjmowaną wraz z papierosem kolejną dawkę nikotyny. Jej brak wiąże się z nieprzyjemnymi skutkami odstawienia, chociażby takimi jak ból głowy czy uczucie niepokoju.

Długotrwałe działanie dymu papierosowego i zawartych w nim substancji oraz nikotyny powoduje zmiany w strukturze mózgu. W korze mózgowej palaczy obserwuje się więcej cieńszych obszarów, co wynika się z mniejszej ilości komórek nerwowych. Tak wygląda mózg palacza również przez długi czas po zaprzestaniu palenia. Jednakże porzucenie nałogu pozwala na częściowe odbudowanie kory – im więcej lat bez papierosów, tym większa poprawa jej struktury. Samo zjawiska rozrzedzania kory mózgowej wraz z wiekiem jest naturalne, jednak palenie dodatkowo przyspiesza i nasila zmiany w mózgu. Szkodliwość papierosów i negatywne działanie nikotyny na mózg przejawia się również zwiększonym ryzykiem zachorowania na chorobę Alzheimera.
Zmiany w korze mózgowej powodują, że upośledzeniu ulegają funkcje poznawcze, szczególnie te związane z pamięcią czy uwagą. Dodatkowo gorsza dostępność tlenu, który jest niezbędny do funkcjonowania mózgu oraz ogólne upośledzanie układu krążenia, ma w konsekwencji niekorzystny wpływ na procesy pamięciowe. Zmiany początkowo mogą być subtelne i wiązać się z uczuciem „dziury w mózgu”, niemożnością przypomnienia sobie niektórych informacji czy trudnościami w skupieniu uwagi.

Palenie a ryzyko udaru

W Polsce co 8 minut ktoś doznaje udaru mózgu. Stanowi on jedną z głównych przyczyn niepełnosprawności wśród osób dorosłych. Do głównych czynników ryzyka udaru, obok zaawansowanego wieku czy cukrzycy, zalicza się palenie tytoniu. Stosowanie używek należy do najpowszechniejszych modyfikowalnych czynników ryzyka, czyli takich, na które mamy wpływ.

U osób palących, w zależności od badań, ryzyko udaru wzrasta 2-3-krotnie. Związane jest to m.in. z działaniem dymu papierosowego oraz substancji w nim zawartych na układ naczyniowy, który odpowiada za zaopatrywanie mózgu w tlen i niezbędne substancje odżywcze. Przewlekłe palenie sprzyja tworzeniu się zakrzepów, upośledza nabłonek naczyń krwionośnych, przez co przyspiesza rozwój miażdżycy. To w całości przekłada się na ich gorszą drożność i powstawanie tzw. materiałów zatorowych. W kontekście ryzyka udaru negatywny wpływ papierosów na mózg będzie szczególnie silny u osób, które już borykają się z nadciśnieniem lub zaawansowaną miażdżycą.

Nowotwory a mózg

Rak płuca jest najczęściej występującym u mężczyzn w Polsce nowotworem złośliwym. Przyczyną aż 90% zachorowań na nowotwór płuc są zawarte w dymie papierosowym substancje rakotwórcze. Palacze mają blisko 20-krotnie większe ryzyko zgonu z powodu raka tego narządu w porównaniu do osób niepalących.

Przerzuty do mózgu u chorych na raka płuc są dość powszechne. Dochodzi do nich aż w 40-60% przypadków nowotworów płuc, zdecydowanie częściej od raka piersi czy czerniaka. U niektórych przerzuty do mózgu są widoczne w chwili rozpoznania nowotworu, u zdecydowanie większej ilości osób zostają wykryte w trakcie rozwoju choroby. Rak płuc z przerzutami do mózgu niestety nie rokuje najlepiej ze względu na trudność i złożoność terapii nowotworów umiejscowionych w centralnym układzie nerwowym.

Nie ma jednej, uniwersalnej metody na to, by skutecznie rzucić palenie. Wiele osób korzysta ze wsparcia w postaci tabletek, plastrów transdremalnych, gum do żucia czy leków, które pozwalają zmniejszyć odczuwanie skutków odstawienia i przetrwać trudne początki. Warto z nich skorzystać, bez względu jednak czy to zrobisz czy nie, każdy moment jest dobry na to, by podjąć próbę zerwania z nałogiem i ochronić przed dalszym negatywnym działaniem nikotyny na mózg.

Bibliografia:

Campos MW, Serebrisky D, Castaldelli-Maia JM. Smoking and Cognition. Curr Drug Abuse Rev. 2016;9(2):76-79.

Czechowska G., Mądro A., Kozicka M., Słomka M. Receptorowe mechanizmy uzależnienia od nikotyny. Probl Hig Epidemiol 2007, 88 (sup. 3)

Jakubowicz E., Patla A., Pluta E., Bockenheimer-Ruszkowska J., Mituś JW., i inni. Czynniki prognostyczne u chorych z przerzutami do mózgu niedrobnokomórkowego raka płuca. Oncology and Radiotherapy 2016, 2 (36), s. 36-42.

Kustra J., Kalisz M., Szczepańska-Szarej A. Palenie tytoniu jako czynnik ryzyka udaru mózgu. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2014. 20 (49); 1.

Wierzejska R., Jarosz M. Palenie tytoniu. Problem zdrowotny i społeczny. Żywienie Człowieka i Metabolizm 2010. XXXVII, nr 2.

https://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C403840%2Cpalenie-rozrzedza-mozg.html Dostęp: 20.02.2021.