Oczy palacza są znacznie bardziej narażone na szereg nieprzyjemnych dolegliwości niż oczy osoby niepalącej i nie chodzi tu jedynie o fakt, iż papierosowy dym wciska się do oczu, powodując ich suchość i łzawienie, a przez to wystąpienie np. zespołu suchego oka. Palenie to znaczne większe, nawet kilkukrotnie [1], ryzyko utraty wzroku w całości lub w części, np. z powodu zwyrodnienia plamki żółtej (AMD). Czasem papierosy działają na wzrok na tyle podstępnie, że jego pogorszenie lub utrata to konsekwencja innych chorób wywołanych paleniem, które teoretycznie nie mają związku z narządem wzroku. Zamiast więc narażać się na powikłania lepiej podjąć walkę z uzależnieniem i zdecydować się na rzucenie palenia, np. stosując tabletki Recigar.
Jak palenie szkodzi oczom?
W przekazach dotyczących skutków palenia papierosów wciąż mało miejsca poświęca się ich oddziaływaniu na narząd wzroku. Tymczasem powikłania w obrębie oczu mają niebagatelny wpływ zarówno na komfort życia, jak i ogólne funkcjonowanie-dzięki zmysłowi wzroku osoby widzące odbierają 80% wszystkich informacji o otaczającym świecie [1].
Palenie prowadzi do podrażnień, uszkodzenia filmu łzowego, a więc przesuszania się oka, szybszego starzenia się oka, nowotworów, a w konsekwencji nawet do utraty wzroku.
Mechanizmy uszkodzeń
Dlaczego palenie jest szkodliwe dla oczu? Przyczyn jest przynajmniej kilka. To m.in.:
- mechaniczne podrażnienia związane z dostaniem się dymu do oczu, który wysusza oko, jest dla niego drażniący,
- obecność toksyn w dymie prowadzących do zwężenia naczyń krwionośnych w oku, a przez to ograniczających dopływ tlenu i składników odżywczych do siatkówki oka,
- wywoływanie stresu oksydacyjnego – wówczas wolne rodniki uszkadzają komórki oka, a to prowadzi do postępującego uszkodzenia narządu,
- zwiększone ryzyko stanów zapalnych i osłabienie odporności spowodowane wprowadzaniem toksyny do organizmu.
Palenie przyśpiesza procesy starzenia, przez co osoby metrykalnie młodsze mogą borykać się z problemami typowymi dla seniorów.
Dane naukowe
Aby lepiej zrozumieć skalę problemu, należy spojrzeć na ryzyko utraty wzroku z powodu palenia. Sięganie po papierosy jest bezpośrednim czynnikiem aktywującym dwie główne przyczyny utraty wzroku: zwyrodnienia plamki żółtej (AMD) oraz zaćmy. Jak podkreśla m.in. Andrzej Stankiewicz na łamach Medycyny Rodzinnej [2], palenie to 6 razy większe ryzyko AMD, a więc palacz sześciokrotnie bardziej niż pozostali, jest narażony na utratę widzenia. Z kolei ryzyko zaćmy wzrasta dwukrotnie, na co wskazuje US Department of Health and Human Service.
Papierosy mogą powodować podrażnienie oczu, ale przede wszystkim przyczyniać się do rozwoju szeregu chorób, w tym nowotworu oczu. Co istotne, palenie nie tylko podnosi ryzyko rozwoju chorób oczu, ale też koreluje z ciężkością ich przebiegu. U palaczy obserwuje się również szybszy postęp dystrofii śródbłonka rogówki Fuschsa – ryzyko samego zachorowania wzrasta do 30%, na co wskazuje m.in. A. Micińska z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach [3].
Zaostrza też m.in. objawy oczne chorób, których etiologia nie ma związku z paleniem tytoniu, np. choroby Gravesa-Basedova, z uwagi na nasilanie stanów zapalnych w organizmie. Nadto, u palaczy regeneracja oczu i innych tkanek po zabiegach może przebiegać wolniej, np. obserwuje się opóźnione gojenie się nabłonka rogówki z uwagi na obciążenie organizmu toksynami.
Nie można też zapominać o skutkach palenia papierosów dla otoczenia-bierni palacze, w tym dzieci, także są narażeni na wystąpienie chorób oczu, ale też wad wzroku. Badanie przeprowadzone przez Zhanga i innych badaczy wiosną 2023 roku w grupie 12 tysięcy dzieci w wieku od 6 do 8 lat potwierdza tę tezę [4] – młodzi palacze bierni są 2,6 raza bardziej narażeni na krótkowzroczność niż osoby niemające kontaktu z dymem papierosowym. Palenie może też przyczyniać się do wystąpienia nadwzroczności, która ma związek z przedwczesnym starzeniem się narządu wzroku.
Choroby oczu a palenie
Najczęstsze choroby oczu związane z paleniem papierosów to zarówno te postrzegane jako teoretycznie mniej poważne, jak np. zapalenie spojówek czy zespół suchego oka, ale również te prowadzące nawet do zaburzeń widzenia czy utraty wzroku. Papierosy powodują także zapalenie błony naczyniowej oka, które może prowadzić do pogorszenia ostrości widzenia.
Jak już wiemy, sięganie po papierosy zwiększa ryzyko zaćmy, nowotworów czy chorób innych narządów, które w konsekwencji prowadzą do uszkodzenia wzroku. Związki znajdujące się w dymie papierosowym powodują ferroptozę komórek nabłonka rogówki, co powoduje rozkład białka magazynującego żelazo [5].
AMD (zwyrodnienie plamki żółtej)
O AMD mówi się, iż stanowi epidemię ślepoty XXI wieku. choroby prowadzącej do pogorszenia, a nawet utraty widzenia centralnego. Choć głównie dotyczy seniorów, to jednak osoby młodsze również są na nią narażone. W postaci tzw. suchej pogorszenie wzroku następuje stopniowo, natomiast mokra prowadzi do nagłej utraty wzroku. Palenie przyczynia się przede wszystkim do rozwoju mokrego rodzaju tej choroby, z uwagi na to, że sprzyja nieprawidłowemu rozrostowi naczyń krwionośnych pod siatkówką.
Pierwsze objawy, na które należy zwrócić uwagę, zwłaszcza będąc w grupie ryzyka z powodu palenia papierosów, to:
- pogorszenie ostrości widzenia,
- zniekształcenia w odbiorze linii prostych, które zaczynają falować,
- trudności z rozpoznawaniem twarzy,
- obecność plamy w centrum pola widzenia.
Zaćma
Zaćma to inaczej zmętnienie soczewki, która powinna pozostać przezroczysta – do takiego stanu dochodzi, ponieważ tworzące ją białka z wiekiem ulegają stopniowej degradacji i przyklejaniu się do siebie, co tworzy zmętnienia i zakłóca dochodzenie światła do soczewki.
Pacjent doświadczający zaćmy zwykle boryka się z takimi dolegliwościami jak:
- zamglenie widzenia,
- wrażenie patrzenia przez brudną szybę,
- podniesiony poziom wrażliwości na ciemność – problem z prowadzeniem samochodu po zmroku,
- zaburzenia rozróżniania kontrastów.
Palenie sprzyja zaćmie, ponieważ powoduje uszkodzenia tkanek w obrębie oka i przyśpiesza procesy starzenia.
Retinopatia cukrzycowa
Poważnym powikłaniem cukrzycy, na którą palacze chorują częściej, jest wymieniona choroba objawiająca się zaburzeniami widzenia – cukrzyca zwiększa ryzyko uszkodzenia naczyń krwionośnych siatkówki. Nieleczona choroba prowadzi do trwałej utraty wzroku.
W jej przebiegu może dojść do torbielowatego obrzęku plamki żółtej, czyli nagromadzenia się płynów w komórkach plamki żółtej. Co istotne, do tego stanu może doprowadzić także wysoki cholesterol albo wysokie ciśnienie – na pojawienie się obu tych czynników również wpływ ma palenie papierosów.
Zespół suchego oka
Palenie sprzyja zmniejszeniu produkcji łez, co w konsekwencji powoduje chroniczne wysychanie powierzchni oka. Doświadczane wówczas objawy sprawiają, że jakość funkcjonowania spada. Pacjent boryka się w jego przebiegu z takimi dolegliwościami jak:
- suchość,
- podrażnienie,
- ból,
- zaczerwienienie,
- zamglone widzenie.
Neuropatia nerwu wzrokowego
Wpływ palenia na wzrok jest tak ogromny, że może ono doprowadzić do uszkodzenia nerwu wzrokowego, inaczej neuropatii nerwu wzrokowego. Jego konsekwencją jest częściowa, a nawet całkowita utrata wzroku. Ślepota wywołana neuropatią nerwu wzrokowego może prowadzić do nieodwracalnej ślepoty, ale także do:
- ubytków widzenia,
- wrażenia rozmytych barw,
- światłowstrętu,
Początek choroby jest rzadko zauważalny przez chorego, przez co łatwo pominąć moment, gdy należy zgłosić się do lekarza.
Czy rzucenie palenia pomaga?
Zrezygnowanie z palenia tak szkodliwego dla wzroku w każdym wieku może wpłynąć pozytywnie nie tylko na wzrok, ale też na stan organizmu – zniwelować np. bóle głowy po nikotynie, obniżyć ryzyko chorób, ale też doprowadzić do lepszej cyrkulacji krwi w oczach, zmniejszyć nasilenie podrażnień i suchości w obrębie oka.
Skutki palenia papierosów nie wycofają się w jeden dzień, ale to zmiana stopniowa i wymagająca dyscypliny. Jej zachowanie wspomóc może Recigar, który ucisza głód nikotynowy, przez co łatwiej zerwać z nałogiem.
Zdrowie oczu w Twoich rękach
Palenie zwiększa ryzyko utraty wzroku, toteż zamiast trwać w niekonstruktywnych schematach, lepiej poczynić krok naprzód w kierunku wyzdrowienia. Oczy po nikotynie znacznie bardziej wymagają troski, jednakże po jakimś czasie ich stan się poprawia, o ile nie doszło jeszcze do poważnych powikłań. Aby im zapobiec, warto wspomóc się w tej walce tabletkami Recigar, które dzięki zawartości cytyzyny ograniczają chęć sięgnięcia po papierosa.
Źródła:
- [1] https://pzn.org.pl/znaczenie-wzroku-w-zyciu-czlowieka/, [dostęp: 27.03.2025].
- [2] Najważniejsze (najczęstsze) problemy okulistyczne w praktyce lekarza rodzinnego
- [3] A. Micińska i inni, Dystrofia śródbłonkowa Fuchsa – aktualne poglądy na patofizjologię i leczenie choroby, DOI: 10.24292/01.OT.300920.3.
- [4] Y, Zhang XJ, Yuan N, Zhang Y, Wang YM, Tang F, Ng MP, Wong ICK, Ip P, Kam KW, Young AL, Chen LJ, Tham CC, Pang CP, Yam JC. Analysis of Secondhand Smoke Exposure and Myopia Among Children Aged 6 to 8 Years in Hong Kong. JAMA Netw Open. 2023 May 1;6(5):e2313006. doi: 10.1001/jamanetworkopen.2023.13006. PMID: 37166795; PMCID: PMC10176122.
- [5] Otsu W., et al., Cigarette smoke extract and heated tobacco products promote ferritin cleavage and iron accumulation in human corneal epithelial cells, Scientific Reports, 11, Article number: 18555 (2021).
